Stair na Gaeilge i gContae Thiobraid Árann 1700-1901

Loading...
Thumbnail Image
Date
2015
Authors
O'Dwyer, Denis
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
University College Cork
Published Version
Research Projects
Organizational Units
Journal Issue
Abstract
Stair na Gaeilge i gCo. Thiobraid Árann i rith na tréimhse 1700-1901 atá á ríomhadh sa tráchtas seo. Tar éis a cúlra agus a comhthéacs a shuíomh i gCaibidil a hAon, déantar scríobhaithe an cheantair a áireamh, fara tráchtaireacht orthu, i gCaibidil a Dó. I gCaibidlí a Trí agus a Ceathair, féachtar ar thionchar na hEaglaisí Caitlicí agus Eaglais na hÉireann (i measc eaglaisí Protastúnacha eile) ar an dteangain. I gCaibidil a Cúig, faightear spléachadh ar ghnéithe éagsúla de shaíocht an chontae, ag tabhairt léargais ar tháirgí na scríobhaithe, ar leabhair a clóbhualadh sa réigiún, agus ar fhilí móra na háite, leithéidí Liam Daill Uí Ifearnáin, ag sonrú limistéir faoi leith, an t-oirdheisceart, mar shampla. Léirítear éifeacht na gcumann Gaelach agus na ndíograiseoirí iomadúla a bhain leo. Ábhar suime, leis, feidhm na Gaeilge sna cúirteanna dlí. Tugtar faisnéis i gCaibidil a Sé ar fhianaise cuairteoirí ar an Ghaeilge mar urlabhra i dTiobraid Árann. Is anseo chomh maith a deintear anailís ar Dhaonáirimh na mblianta 1861-1901, le mórchuid adhmaid á baint as ceann 1901 go háirithe. Breactar as ainmneacha sagart agus múinteoirí le Gaeilge, agus tráchtar ar aicmí suntasacha eile, na póilíní agus na saighdiúirí a raibh an teanga sin ina mbéal acu. Tugtar le chéile dá réir na snáithíní difriúla eolais ar an dúiche ar bhealach nár tharla cheana don gcontae casta fairsing seo le haghaidh na tréimhse atá idir lámha ag an saothar.
This thesis traces the fortunes of the Irish language in Co. Tipperary during the period 1700-1901. After sketching the background and context in Chapter One, the region’s scribes are identified and discussed in Chapter Two. The third and fourth chapters deal, respectively, with the influence of the Roman Catholic Church and of the Church of Ireland (among other Protestant denominations) on the area’s language. Different aspects of the county’s cultural traditions are explored in Chapter Five, particulary its scribal output, as well as Irish-language books published in Tipperary, together with its notable poets, such as Liam Dall Ó hIfearnáin, with a specific focus on the south-east as a case study. The impact of language organisations and of the many enthusiasts associated with them is assessed. Attention is also paid to the workings of Irish in the law courts. Evidence reported by visitors to Co. Tipperary on Irish as a spoken language there is presented in Chapter Six. Here also data from censuses of the period 1861-1901 are investigated, with a particular focus on the 1901 Census. Among strands extracted from the latter are the names of priests and teachers conversant with Irish, together with discussion of other significant occupational classes, such as police and soldiers who knew the language. Different strands of the story of Irish in the study region are thus brought together for the time horizon at issue in a way which has not occurred previously for this diverse and extensive county
Description
Keywords
Scríobhaithe , Lámhscríbhinní , Foilseacháin , Lucht tacaíochta is labhartha na Gaeilge i dTiobraid Árann, 1700-1901 , Irish-language scribes , Manuscripts , Publications , Supporters and speakers in Tipperary, 1700-1901
Citation
O'Dwyer, D. 2015. Stair na Gaeilge i gContae Thiobraid Árann 1700-1901. PhD Thesis, University College Cork.
Link to publisher’s version