Nua-Ghaeilge / Modern Irish - Doctoral Theses

Permanent URI for this collection

Browse

Recent Submissions

Now showing 1 - 5 of 11
  • Item
    Pádraig Phiarais Cúndún: amhráin agus dánta
    (University College Cork, 2022-01-31) Ó Floinn, Antóin; Ó Macháin, Pádraig; Ni Mhurchu, Sile; Mary Immaculate College
    Seo an chéad eagrán criticiúil d’fhilíocht Phádraig Phiarais Cúndún (1777-1857). Cainteoir dúchais agus file ab ea é a rugadh i mBaile Mhac Óda i gContae Chorcaí ach a chuaigh ar imirce go Stát Nua Eabhrac in 1825/26. Lean sé ar aghaidh ag cumadóireacht thall is bhain sé aitheantas comhaimseartha níos leithne amach dó féin mar thoradh ar na dánta is ar na litreacha Gaelainne a sheol sé abhaile ón Oileán Úr. Fágann teirce an ábhair as Gaelainn a breacadh síos thar lear le linn Phádraig Phiarais gur bhain a shaothar áit amach i stair litríochta na Gaelainne; léargas uathúil é a shaothar ar mheon is ar thaithí saoil an chainteora dúchais i gcéin an tráth san. Bunaítear an t-eagrán so ar na foinsí lámhscríofa a mhaireann; soláthraítear leaganacha de na dánta atá tugtha chun rialtachta mar aon leis an bhfearas criticiúil iomlán agus aistriúcháin Bhéarla mar áis don léitheoir. Cuirtear nótaí teangan cuimsitheacha ar fáil chun léiriú a thabhairt ar theanga na ndánta is ar chanúint Bhaile Mhac Óda – canúint a chuaigh i léig san aois seo caite. Deintear filíocht an Chúndúnaigh a chomhthéacsú le béim fé leith ar a shaol, ar an aois inar mhair sé, agus ar thraidisiún liteartha na Gaelainne inar chum sé. Pléitear ealaín na filíochta aige ag aimsiú na slite inar chloígh sé go dlúth leis an traidisiún go minic agus na slite inar dhein sé a chuid féin de ar uairibh; tugtar suntas fé leith do chúrsaí meadarachta is ceoil sa phlé seo. Ceistítear arbh é Phádraig Phiarais an t-údár i gcás lín theoranta den ábhar a luadh leis roimhe seo; tugtar an fhianaise go léir sna cásanna san. Ar an láimh eile, cuirtear roinnt rann in eagar anso nár cuireadh i gcló fós.
  • Item
    An Craoibhín Aoibhinn agus Mr Douglas Hyde: dialanna Dhubhghlais de hÍde 1874-1882
    (University College Cork, 2021) Tóibín, Feena; Ó Macháin, Pádraig; Nic Lochlainn, Sorcha
    Tá Dubhghlas de hÍde (An Craoibhín Aoibhinn, 1860-1949) ar dhuine de na pearsana is tábhachtaí i stair na Gaeilge, gan trácht ar stair na hÉireann. Iarracht atá sa tráchtas seo cur leis an obair scoláiriúil atá déanta go dtí seo ar a shaol agus ar a shaothar, trí léiriú úr a thabhairt ar a luathshaol agus a luathshaothar idir na blianta 1874 agus 1882. Baineann na blianta seo le teacht in inmhe don bhfear óg neamhchoitianta seo, ón ndéagóir ceithre bliana déag d’aois go dtí an mac léinn ollscoile dhá bhliain is fiche d’aois. Tá dhá sprioc i gceist: 1. Eagrán dioplamáideach de na ceithre dialanna tosaigh a sholáthar, agus fonótú a dhéanamh ar na dialanna sin, chun oiread eolais agus is féidir mar gheall ar an gCraoibhín ina óige dó a chur ar fáil. Tá tábhacht nach beag leis an sprioc seo ós rud é nár foilsíodh na dialanna seo ina n-iomláine in aon áit eile riamh roimhe seo. 2. a) Anailís a dhéanamh, i sraith chaibidlí, ar ghnéithe suntasacha a eascraíonn as an saothar eagarthóireachta atá luaite thuas. Is iad seo a shaol baile, a chuid oideachais, a spéis sa Ghaeilge agus i dteangacha eile, agus ar deireadh, a chuid filíochta. b) Cur leis an eolas ar fhorás an Chraoibhín mar scríbhneoir cruthaitheach trí thagairt do na dánta a chum sé le linn bhlianta na ndialann seo. Nasc is ea na dánta seo idir saol agus saothar ealaíne an Chraoibhín nár léiríodh roimhe seo.
  • Item
    Irish in Montana, 1880-1920: cultural nationalism in exile
    (University College Cork, 2020) Ryan, Ciara; Buttimer, Cornelius
    This thesis conducts a detailed and thorough examination of the nature of Butte society and her Irish immigrants in the early 1900s from a culture and identity perspective, during crucially formative years for that city and those who settled there, or in its wider neighbourhood. Despite evidence that Butte had, comparatively, more Irish speakers than any other city in the U.S. in the early 1900s, their impact has been largely overlooked in relevant research. My dissertation aims to fill this scholarly gap. It seeks to be as broad as possible in scope, but also precise in certain instances. Much of the body of this thesis is directed towards a specific figure (and hence a specific case-study), Seán “Irish” O Sullivan (1882-1957). Ó Súilleabháin emigrated in the early 1900s from Inishfarnard island, off the Beara coast in south-west Cork. He promoted his native language extensively in Butte and was active in the town’s political, social, as well as cultural circles. By examining the wealth of personal papers he left behind, hitherto excluded from the historical record, his many works and varied life, we gain a more detailed understanding of what Irish individual and collective interests comprised in the area of Montana where he came to live, and the precise conditions which either fashioned or remoulded them. It is hoped that this dissertation demonstrates that using largely untapped primary sources in the Irish language and adopting a localised approach to urban groups can bring significant benefits to any scholarship seeking to understand ethnicity and acculturation in a wider context.
  • Item
    A study of the Irish adaptation of Marco Polo's Travels from the Book of Lismore
    (University College Cork, 2018) Palandri, Andrea; Ó Macháin, Pádraig; University College Cork; Irish Research Council
    The Irish Marco Polo (IMP) is an Early Modern Irish translation and adaptaion of Francesco Pipino’s Latin translation of Marco Polo’s Travels (P) which is found between ff 121-131 of the Book of Lismore (L), or Leabhar Mhic Carthaigh Riabhaigh. This manuscript was probably compiled between 1478 and 1505 in the Franciscan friary of Timoleague in south west Cork for Fínghean Mac Carthaigh Riabhach, ruler of Cairbre, and his wife Caitilín Fitzgerald. This is a unique copy of the only known adaptation of the text in Irish. Since the original title of the text does not survive, for the purposes of this dissertation I will refer to it as ‘The Irish Marco Polo’ (IMP). The general account of Marco Polo’s journey, which was retold in many different versions, adaptations and translations across Europe during the fourteenth and fifteenth centuries, will be referred to as the Travels. The objective of the present study is to assess IMP both as a contribution to Early Modern Irish literature and as a contribution to the vast and complex tradition of Marco Polo’s Travels. This dissertation attempts (1) to locate IMP in its cultural and linguistic context in late-medieval Ireland and Europe; (2) to gain a perspective of the author of IMP as a learned man operating within the parameters of Irish and European literary tradition; and (3) to establish IMP as a literary work in its own right, the product of a master of Irish literary prose who created a unique text indebted to but also independent of its textual antecedents. Approaching these objectives entailed a combination of methodologies: linguistic, paleographical, text-critical, literary and historical.
  • Item
    Aislingí polaitiúla Eoghain Rua Uí Shúilleabháin
    (University College Cork, 2012) Ní Íceadha, Máire; O Murchu, Liam; Irish Research Council for the Humanities and Social Sciences
    Is é rud atá sa tráchtas seo ná eagrán deifnídeach d’aislingí polaitiúla Eoghain Rua Uí Shúilleabháin (1748-1784). Is cuid shuaithinseach de shaothar liteartha Eoghain Rua atá tagtha anuas chugainn iad na haislingí, nach mór trian de ar fad. Ábhar inspéise iad na haislingí polaitiúla a chum sé mar gheall ar an léiriú a thugann sé ar chumas an fhir óig toisc an láimhseáil chruthaitheach a dhein sé ar an saghas áirithe sin filíochta, go háirithe. Soláthraítear anseo eagrán scolártha de cheithre cinn is fiche de na haislingí a chum an file. Catagóir amháin sa tráchtas is ea na dánta polaitiúla gur féidir a rá le cinnteacht go mbaineann siad le hEoghan Rua. Baineann éiginnteacht le catagóir eile de dhánta atá curtha i leith an fhile ach nach féidir a bheith cinnte mar gheall orthu. Braitheadh nach gan fáth a bheadh na dánta seo leagtha ar Eoghan Rua, ámh. Pléitear an timpeallacht chultúrtha, shóisialta agus pholaitiúil san ochtú haois déag ar eascair an saghas seo filíochta aisti. Scrúdaítear go mion traidisiún na lámhscríbhinní ina bhfaightear leaganacha d’aislingí Eoghain Rua sna nótaí téacsacha. Nochtar faoi mar a glacadh leo sa traidisiún sin agus an t-éileamh a bhí ar shaothar an fhile i bhfianaise a bhfuil sna foinsí Gaeilge. Dírítear, go príomha, ar an seachadadh leathan a deineadh ar a chuid aislingí i gCúige Mumhan agus ar dháileadh na n-aislingí polaitiúla a chum sé laistigh den traidisiún sin. Maille leis na dánta féin, cuirtear fearas criticiúil ar fáil anseo don chéad uair. Léirítear an modh eagarthóireachta a leanadh. Cuirtear aistriúcháin Bhéarla d’ aislingí Eoghain Rua ar fáil chun sochair don léitheoir.