An Ghaeilge sa chóras oideachais in Éirinn, 1922-1972
Loading...
Files
Date
2023-11-10
Authors
Hyland, Áine
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Gaeloideachas
Published Version
Abstract
Bunaíodh an córas náisiúnta bunscoile in Éirinn sa bhliain 1831. Córas cabhrach a bhí ann, faoinar cuireadh maoiniú ar fáil do scoileanna a bhí faoi úinéireacht pátrúin áitiúla agus a bhí á mbainistiú go háitiúil, ach a lean curaclam náisiúnta. Don chéad caoga bliain ní raibh cead an Ghaeilge a mhúineadh ins na scoileanna náisiúnta. In 1872 tugadh isteach córas íocaíochta de réir torthaí (Payment by Results) inar íocadh múinteoirí ar bhonn thorthaí a gcuid daltaí. Cé nach raibh an Ghaeilge fós san áireamh i gcuraclam na scoile náisiúnta, d'fhéadfaí í a mhúineadh lasmuigh d'uaireanta scoile mar ábhar breise a raibh táillí breise le híoc le múinteoirí ina leith (Hyland agus Milne, lch. 128). I 1904 cuireadh clár dá-theangach i bhfeidhm a d'fhéadfaí a mhúineadh i scoileanna i gceantair ina labhraítí Gaeilge, nó Gaeilge agus Béarla. Cé gur cuireadh deireadh le híocaíocht de réir torthaí sa bhlian 1900 d'ábhair eile a mhúineadh lasmuigh d'uaireanta scoile, leanadh de tháillí a íoc as múineadh na Gaeilge (Walsh, 2011, lch.50). Faoi 1921, bhí an Ghaeilge á múineadh nó á húsáid taobh istigh d'uaireanta scoile i 240 scoil (as os cionn 5,000 scoil san iomlán) agus múineadh í mar ábhar breise lasmuigh d'uaireanta scoile i 1,890 scoil (Ó Domhnalláin, 1987).
Description
Keywords
An Ghaeilge , An córas náisiúnta bunscoile in Éirinn , Curaclam na scoile náisiúnta , Irish language , Primary education , Ireland
Citation
Hyland, Á. (2023) 'An Ghaeilge sa chóras oideachais in Éirinn, 1922-1972', Tionól Forbartha Gaeloideachas i bpáirt le COGG 2023, Óstán Slieve Russell, Condae an Chabháin, Éire, an 10 Samhain 2023. Ar fáil ag: https://gaeloideachas.ie/clartf2023/
Link to publisher’s version
Copyright
© 2023, Áine Hyland.